3/91

Proroctwo Joela opisuje przyjście Dnia Pańskiego. Rozdział pierwszy przedstawia wydarzenia poprzedzające ten dzień. Prorok wspomina plagę szarańczy, która nawiedziła ziemię izraelską (1-12), i wzywa naród do pokuty (13-15). Wiersze kończące rozdział (16-20) to osobista refleksja proroka Joela nad przyczyną i skutkami utrapienia, zakończona wołaniem do Boga. Na treść rozdziału drugiego składa się wizja nadchodzącego Dnia Pańskiego (1-11), ponowne wezwanie do pokuty (12-17) oraz zapowiedź ratunku i błogosławieństwa od Pana dla pokutującego narodu izraelskiego (18-32). W rozdziale trzecim prorok ponownie roztacza wizję Dnia Pańskiego (1-16) oraz obraz nowego porządku po jego zakończeniu (16-21).

III. Nawrócenie Izraela

Plaga szarańczy na terenach Bliskiego Wschodu i Afryki nie jest zjawiskiem rzadkim. Jednak Bóg chce poprzez proroka zwrócić uwagę na wyjątkowe znaczenie opisanej tu klęski. Polega ono na nałożeniu się na siebie czterech kolejnych plag szarańczy. Potwierdzają to słowa zapisane w wierszach 2 i 3: “...izali się to stało za dni waszych, albo za dni ojców waszych”. Z kontekstu wynika, że tak wielkiej plagi szarańczy nie było dotychczas i nie będzie w przyszłości.

Następujące kolejno po sobie plagi gąsienic, szarańczy, chrząszczy i czerwu niszczą wszelką roślinność, powodując niedostatek żywności: “...popsowano zboże, wysechł moszcz, oliwa zniknęła”. Wywołuje to smutek i narzekanie wszystkich obywateli ziemi. Pośrednim skutkiem plagi szarańczy jest przerwanie sprawowania ofiar śniednych i mokrych w świątyni, co zdaje się mieć przyczynę w braku zboża, wina i oliwy, które są głównymi składnikami tych właśnie ofiar. Prorok, chcąc wstrząsnąć całym narodem, używa różnorodnej argumentacji. Pobożnych kapłanów winno zastanowić przerwanie ofiar w świątyni, natomiast pijaków – brak wina. Pierwszą reakcją na zniszczenia wywołane przez szarańczę jest płacz i narzekanie, które obejmują tych, co piją wino, oraczy, winiarzy, kapłanów, a więc cały naród. Ma to skłonić wszystkich do odnowy moralnej, która winna zostać zapoczątkowana przez kapłanów. To właśnie oni mają położyć się w worach i poświęcić post, co w języku biblijnym oznacza akt pokuty (Jon 3:5,6, Est 4:1).

Następnym krokiem ma być zwołanie zgromadzenia, w którym winni wziąć udział wszyscy obywatele ziemi. Ma ono na celu uświadomienie ludowi bliskości Dnia Pańskiego i spustoszenia, jakie ma jeszcze przyjść. To właśnie ma być treścią wołania, jakie lud winien zanosić do Boga (w. 14 i 15). Dalsze wersety wskazują jednak, że słowa Pana, wypowiedziane ustami proroka, nie znalazły odzewu wśród obywateli ziemi. Plaga szarańczy niczego nie nauczyła Izraela. Jedynie prorok zastanawia się nad wypowiedzianymi przez siebie słowami Boga. I on jednak nie potrafi ich do końca zrozumieć. Dostrzega skutki spustoszenia, nie pojmuje jednak celu wszystkich tych wydarzeń, dlatego kieruje do Boga pytanie: “...Czemu wzdycha bydło?... Do Ciebie wołam o Panie!”

Odpowiedzią na wołanie proroka jest wizja Dnia Pańskiego i spustoszenia, jakie się wówczas dokona. Wykonawcą kary ma być lud wielki i mocny, zwany również wojskiem Pana. W jego opisie występuje wiele cech upodobniających go do szarańczy opisanej w rozdziale pierwszym. Niszczycielskie działanie “ludu wielkiego i mocnego” miało obejmować nie tylko roślinność, ale również przyrodę nieożywioną, a przede wszystkim ludzi. Wskazują na to wersety 3, 6, i 11, opisujące strach narodów i groźbę ich całkowitej zagłady: “...wielki bowiem Dzień Pański będzie, straszny bardzo i któż go zniesie”. Istnieje również podobieństwo opisu wojska wielkiego do szarańczy z Obj 9:7,9

Opis nadchodzącego ucisku ma skłonić Izraela do nawrócenia. Chociaż sposób, w jaki Izrael ma się zwrócić do Pana jest podobny do tego z Proroctwa Joela 1:13,14 – post, płacz, zwołanie zgromadzenia, wołanie do Pana – to jednak dają się zauważyć pewne różnice. Bóg mówi: “Rozedrzyjcie serca wasze, a nie szaty wasze”, co zdaje się nawiązywać do wersetu 1:13, gdzie prorok wzywa do zdjęcia szat i obleczenia się w wory. Oznacza to, że nawróceniem w obliczu Dnia Pańskiego ma być przemiana duchowa dotycząca głównie serc ludzkich. Występuje również nowy element, który powtarza się dwukrotnie: wezwanie do trąbienia w trąbę na Syonie. Warto zauważyć, że wyraz “szofar”, przetłumaczony w tym miejscu jako trąba, oznacza róg barani, którego głos używany był bardzo często jako sygnał wojenny. Tym razem jednak głos szofaru wzywa do pokuty. Odpowiedzią na wołanie pokutującego ludu jest przebaczenie. Bóg zapowiada błogosławieństwo, mające wynagrodzić zniszczenia spowodowane przez szarańczę i obiecuje obronę przed nadchodzącym wojskiem północnym. Końcowym etapem odrodzenia Izraela jest wylanie Ducha na wszelkie ciało. Wydarzenie to wspomniane jest wielokrotnie zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie: Izaj 44:3, Ezech 36:26, 39:29, Zach 12:10, Dz.Ap 2:17.

W dalszej części Proroctwa Joela znajduje się opis cudów na niebie i na ziemi. Werset 31 zdaje się wyraźnie wskazywać, że wylanie Ducha nastąpi przed nastaniem Dnia Pańskiego. Warto zauważyć, że w Biblii hebrajskiej wersety od 29 do 32 wydzielono jako odrębny rozdział proroctwa. Natomiast dalsze wersety tworzą rozdział czwarty. Taki podział sugeruje, że wydarzenie opisane w wersecie 28 dotyczy narodu izraelskiego.

Werset pierwszy rozdziału trzeciego wyraźnie określa czas, w którym będzie odbywał się sąd narodów: “...gdy nawrócę pojmany lud Judzki i Izraelski”. Dalsze wersety opisują nieprawość narodów, ich winy w stosunku do Izraela i Boga oraz zasadę Boskiej odpłaty dla narodów: “...a obrócę nagrodę waszą na głowę waszą” (wersety 4, 7). Identycznego sformułowania używa również prorok Abdyjasz. “...Jakoś uczynił, tak ci się stanie, nagroda twoja obróci się na głowę twoją” (Abd 15). Podobne zasady odpłaty Bożej widzimy również w Księdze Estery. Nagroda, którą Haman chciał otrzymać od króla, przypadła Mordocheuszowi. Natomiast na szubienicy zgotowanej dla Mordocheusza zawisnął Haman. Dzień, w którym na Żydów miała przyjść zagłada, stał się dniem, w którym Żydzi zniszczyli swoich wrogów.

Wersety od 9 do 12 pokazują w jaki sposób Bóg będzie zachęcał narody do zgromadzenia się. Wcześniejszy kontekst wskazuje, że narody zostaną zwabione bogactwem. Nie będzie to jednak jedyny powód. Wyrażenie “ogłoście wojnę” z wersetu 9 w oryginale brzmi dosłownie “poświęćcie wojnę”. Wojna ta ma zostać poświęcona, czyli być w mniemaniu tych narodów wojną sprawiedliwą. Będzie to okazja, by silne narody, zwane tutaj mocarzami, mogły pokazać swoją potęgę. Udział w tej wojnie będzie pokusą dla tych, którzy byli dotychczas niedoceniani, pozbawieni znaczenia: “...kto słaby, niech rzecze mocnym ja”. Te właśnie narody będą chciały podnieść swoją pozycję i autorytet wśród innych poprzez udział w walce. Wykonanie wyroku opisane jest w wersetach 13 i 14, w których narody przyrównane są do ścinanego w czasie żniwa zboża i wytłaczanych w kadzi winogron.

Należy zauważyć, że w rozdziałach drugim i trzecim opisane są te same wydarzenia z różnych punktów widzenia. O ile głównym podmiotem rozdziału drugiego jest naród izraelski, to w trzecim są nim wszystkie narody. Potwierdzeniem takiego sposobu rozumowania jest 2 Księga Kronik, gdzie w wersecie 20 czytamy, że wojsko wielkie, które zagrażało Izraelowi, było tym samym, które doznało zagłady na puszczy dzięki cudownej interwencji Boga. Wynika to również z tekstu Proroctwa Joela, w którym w obu rozdziałach występują opisy podobnych wydarzeń:

Joel 2:22,23 = Joel 3:18
Joel 2:27 = Joel 3:17
Joel 2:20 = Joel 3:14