36 – Ogłoszenie po raz pierwszy Ewangelii poganom (która ciągle szeroko głoszona jest pomiędzy Żydami).

40 – Kościół Antiocheński zaczyna odgrywać czołową rolę w głoszeniu Ewangelii Żydom i poganom.

44 – Jakub ginie zgładzony przez króla Heroda Agryppę I.

47-49 – Pierwsza podróż misyjna Apostoła Pawła; razem z Barnabaszem zostaje wysłany z Antiochii na Cypr i do Azji Mniejszej.

49 – Cesarz Klaudiusz wypędza Żydów z Rzymu, aby stłumić nieporozumienia wywoływane dyskusjami na temat Jezusa; chrześcijanie zyskują oparcie w mieście.

53-56 – Trzecia podróż Apostoła Pawła; przez dłuższy czas usługuje on w Efezie wraz z Akwilą i Pryscyllą; miasto staje się wiodącym centrum chrześcjańskiego świata.

58-60 – Obrona Apostoła Pawła przed Feliksem, zarządcą Judei, a później przed jego następcą Festusem i królem Herodem Agryppą II w Cezarei.

61-63 – Uwięzienie Pawła w Rzymie; areszt domowy pozwala mu na prowadzenie pewnej działalności ewangelicznej.

64 – Oskarżenie chrześcijan w Rzymie o spowodowanie pożaru; prześladowania Nerona; męczeńska śmierć św. Pawła i Piotra.

66 – Ucieczka chrześcijan z Jeruzalemu do Pelli wkrótce po wybuchu powstania żydowskiego.

70 – Zniszczenie Jerozolimy przez Rzymian; świątynia legła w gruzach z wyjątkiem “Muru Płaczu”; zniesienie kapłaństwa i rozwiązanie Sanhedrynu; rozproszenie Żydów.

75 – Powstanie pierwszych sekt, takich jak: Docetyści, Nikolaici, Nazarejczycy i Ebionici.

93 – Prześladowanie chrześcijan przez cesarza Domicjana.

95 – List Klemensa, rzymskiego prezbitera, do kościoła w Koryncie; prośba o jedność i dyscyplinę.

96 – Powstanie Księgi Objawienia.

100 – Śmierć Jana, ostatniego z dwunastu Apostołów.

I w. – Prawda utrzymywana jest w czystości i prostocie; konflikty z wierzeniami żydowskimi i fałszywymi nauczycielami; intensywne rozprzestrzenianie się Prawdy w świecie śródziemnomorskim i imperium rzymskim; rozpoczynają się okresowe prześladowania inicjowane przez rzymskich cesarzy.

67-110 – Ignacy, biskup Antiochii; powstanie listów wyrażających wczesne przekonania i zasady wiary; podkreśla się rolę biskupów jako okręgowych przywódców Kościoła, godnych szacunku i posłuszeństwa; chrześcijanie giną na arenach w Rzymie pod rządami cesarza Trajana.

69-156 – Polikarp, biskup Smyrny, uczeń św. Jana, sprzeciwia się działalności rzymskiego biskupa Anicetusa, który usiłuje zmienić zwyczaj obchodzenia eucharystii 14. dnia; umiera śmiercią męczeńską w wieku 86 lat.

180 – Celsus, wpływowy przeciwnik chrystianizmu; krytykuje pacyfizm i niechęć do popierania imperium.

II w. – Wiara rozprzestrzenia się głównie pomiędzy nieżydowskimi mieszkańcami miast; pojawiają się pierwsze błędy doktrynalne; chrześcijanie zwracają na siebie powszechną uwagę, opuszczając świątynię, odrzucając pogańskie święta i demonstrując surowe obyczaje moralne; doprowadza to do okrutnych prześladowań i ostracyzmu.

160-220 – Tertulian; nawrócony prawnik staje się nadzwyczajnym teologiem i obrońcą wiary; odrzuca wszystkie filozofie i herezje; oczekuje na rychłe wtóre przyjście Chrystusa; podważa prawo kapłanów do odpuszczania grzechów, a głosi post i modlitwę.

250 – Zakrojone na szeroką skalę prześladowania cesarza Decjusza; próbuje on przywrócić religijne obyczaje starożytnego Rzymu.

III w. – Gwałtowny rozwój chrześcijaństwa rywalizującego z Cesarstwem; zniekształcenie nauk; kler zdobywa tytuły i prestiż; ceremoniom nadaje się niezwykle wystawny charakter; pojawiają się jeszcze sporadycznie prześladowania.

303-313 – Cesarz Dioklecjan doprowadza do intensywnych dziesięcioletnich prześladowań chrześcijan; ostateczne próby ożywienia starej religii i przywrócenia siły Cesarstwa.

312 – Ariusz, presbiter Aleksandrii w Egipcie; broni wczesnego poglądu, wedle którego Chrystus jest Synem Bożym, a nie współistotną i wieczną istotą równą Ojcu.

313 – Edykt Mediolański; ustanawia religijną tolerancję dla wszystkich; przywraca mienie skonfiskowane chrześcijanom.

321 – Konstantyn zabrania pracować w sabat, którym usiłuje zastąpić niedzielę.

325 – Sobór Nicejski; zwołany przez Konstantyna, aby rozwiązać “kwestię ariańską”; pod naciskiem cesarza stwierdza się tam, że Chrystus i Bóg są równi; Ariusz zostaje wyklęty i wygnany.

264-340 – Euzebiusz, biskup Cezarei, ojciec Kościoła; płodny pisarz; przyczynia się do ustalenia kanonu ksiąg Nowego Testamentu; doprowadza do umiarkowanego stanowiska soboru w Nicei.

334 – Przeniesienie Stolicy Cesarstwa z Rzymu do Konstantynopola; zwiększenie prestiżu rzymskiego biskupa, który staje się obrońcą ludu w miejsce cesarza.

375 – Wprowadzenie kultu aniołów i zmarłych świętych.

380 – Teodozjusz wprowadza przymus chrześcijaństwa i burzy pogańskie świątynie; budowa wspaniałych kościołów.

340-420 – Św. Hieronim; wykształcony naukowiec katolicki; autor Wulgaty, łacińskiego tłumaczenia Biblii z języków oryginalnych; pomija księgi apokryficzne.

354-430 – Św. Augustyn; wybitny biskup z Północnej Afryki; najbardziej wpływowy z teologów, który w największym stopniu przyczynił się do ukształtowania doktryny Kościoła; jego rozprawa “Państwo Boże” przyczynia się do powstania hierarchii pod kontrolą papieską.

431 – Sobór w Efezie; nazywa Marię “Matką Bożą”; usuwa Nestoriusza, biskupa Konstantynopola.

440-461 – Panowanie papieża Leona (Wielkiego), założyciela średniowiecznego papiestwa, który wynosi je do znaczącej pozycji; uważa herezję za “zbrodnię przeciwko społeczności”, godną śmierci.

445 – Cesarz Walentynian III uznaje rzymskiego biskupa za głowę Kościoła Zachodniego.

V w. – Wydarzenia polityczne doprowadzają do zwiększenia prestiżu biskupa Rzymu.

500 – Księża katoliccy zaczynają przywdziewać wyróżniające ich szaty.

539 – Pokonanie Ostrogotów (trzeciego rogu z Dan 7:8) w Rawennie; zwycięstwo cesarza było pozorne, gdyż nie potrafił on efektywnie władać Italią z Konstantynopola; pozostałą lukę w sprawowaniu władzy wypełnia papiestwo – “mały róg” z Dan 7:8; początek 1260, 1290 i 1335 dni z Dan 12.

554 – Potwierdzenie prawa do doczesnej władzy papieża przez Justyniana.

590-604 – Pontyfikat Grzegorza I (Wielkiego); uważany za pierwszego rzeczywistego papieża sprawuje kontrolę nad wszystkimi zachodnimi kościołami i doprowadza do skonsolidowania władzy papieskiej w Europie; usystematyzowanie teologii i udoskonalenie liturgii; wprowadzenie doktryny o czyśćcu.

732 – Bitwa pod Tours we Francji; ostateczne pokonanie Muzułmanów; uchronienie Europy przed islamizacją.

754 – Pepin, król Franków, pokonuje Longobardów; poprzez nadanie ich ziem (większości terenów Italii) papieżowi wywyższa go do rangi króla doczesnego “Państwa Kościelnego”, które przetrwa aż do 1870 r.

786 – Wprowadzenie kultu obrazów i krzyży.

800 – Papież Leon III koronuje Karola Wielkiego na “Cesarza Rzymu”; jego panowanie nad Rzymianami i Frankami zostało pobłogosławione w zamian za uznanie “Państwa Kościelnego”; silne rządy cesarza i obustronne związki wynoszą papiestwo do rangi mocarstwa; początek “papieskiego millenium”.

870-1050 – “Północ ciemnych wieków”; łapówkarstwo, korupcja, niemoralność i rozlew krwi czynią ten okres najczarniejszym w historii papieskiej degradacji.

1000 – Millenium od przypuszczalnej daty narodzenia Chrystusa; w krajach chrześcijańskich wzrasta strach przed sądem ostatecznym i końcem świata.

1054 – Podział chrześcijaństwa na Wschód i Zachód na tle przywództwa w Kościele; patriarcha Konstantynopola odrzuca roszczenia papieża Rzymu.

1073 – Ponytfikat papieża Grzegorza VII (Hildebranda); papieża uznaje się za absolutnego suwerena świata i zwierzchnika wszystkich klas; próba reformy kleru, szczególnie w zakresie niemoralności i symonii (nabywania urzędów za pieniądze); wprowadzenie celibatu kapłaństwa.

1096-1291 – Wyprawy krzyżowe; usilne próby wyswobodzenia Ziemi Świętej spod panowania islamskiego; wszystkie warstwy społeczne odpowiadają pozytywnie na wezwanie papieża Urbana II do wzięcia udziału w wyprawach; początkowo krzyżowcy odnoszą sukcesy, lecz nie potrafią stawić trwałego oporu Muzułmanom i wycofują się do Azji Mniejszej.

1122 – Konkordat w Wormancji doprowadza do kompromisu władzy między papiestwem a przywódcami cywilnymi.

1157 – Początek ruchu Waldensów (Francja); wzywają oni do powrotu do prostoty życia ewangelicznego; krytykują przepych, bogactwo i niebiblijne zwyczaje Kościoła; później przeciwstawiają się całemu systemowi kapłańskiemu.

1163 – Sobór w Tours; uchwała, że heretycy mają być ścigani i więzieni, a ich dobra konfiskowane.

1179 – Trzeci Sobór Laterański; ogłoszenie klątwy przeciwko herezji Albigensów; krytyka Waldo za rozsyłanie świeckich kaznodziejów.

1229 – Sobór w Tuluzie; uprawomocnienie papieskiej Inkwizycji; usankcjonowanie prześladowań protestantów; katolików zobowiązuje się do energicznych prześladowań herezji; prawo umożliwia niszczenie miejsc spotkań, uznawanie anonimowych oskarżeń, używanie tortur w celu wydobycia zeznań, konfiskatę dóbr oraz uśmiercanie mieczem lub ogniem; ludziom świeckim zabrania się posiadania Biblii.

1231 – Papież Grzegorz IX nakazuje, aby heretycy byli wydawani władzy świeckiej w celu “należytego ukarania” - śmiercią na stosie; pokutujący heretycy mają być dożywotnio więzieni.

1305 – Papież Klemens V nadaje władzę inkwizytorską królowi francuskiemu Filipowi IV, który wykorzystuje ją do prześladowań i ostatecznego zniszczenia zakonu Templariuszy.

1366 – Wycliffe publicznie potępia nadużycia papiestwa i jego mieszanie się do świeckich spraw państwa.

1377 – Papież Grzegorz XI oskarża Wycliffe'a o herezję na skutek jego publikacji i wykładów w Oxfordzie, nieustannie atakujących cały rzymski system; później Wycliffe zostaje nazwany zaszczystnym mianem “porannej gwiazdy Reformacji”.

1378 – Początek “Wielkiej Schizmy”, która na 39 lat podzieliła Kościół Katolicki; powołano dwóch rywalizujących papieży: Urbana VI i Klemensa VII; każdy z nich rościł sobie prawo do zwierzchniej roli.

1388 – John Purcey kończy dzieło tłumaczenia Biblii rozpoczęte przez Wycliffe'a; jest to pierwsze tłumaczenie całej Biblii na język angielski.

1401 – W Anglii powstaje pierwsze prawo przeciwko herezji, głównie przeciwko Lollardom (zwolennikom nauki Wycliffe'a).

1408 – Jan Hus (Czechy) otwarcie występuje przeciwko odpustom i nadużyciom hierarchii kościelnej; Kościół pozbawia go prawa do nauczania, jednak broni go lud.

1409 – Papież Aleksander V nakazuje zniszczenie wszystkich dzieł Wycliffe'a; arcybiskup Czech publicznie pali 200 ksiąg.

1415 – Sobór w Konstancji; potępienie Wycliffe'a (30 lat po jego śmierci); Jan Hus skazany na śmierć przez spalenie na stosie.

1450 – papież Mikołaj V upoważnia Portugalczyków do “atakowania, podbijania i traktowania jako wiecznych niewolników Saracenów, pogan i innych wrogów Chrystusa”.

1456 – opublikowanie Biblii przez Jana Gutenberga w Mainzu; była to w Europie jedna z najwcześniejszych pozycji wydanych drukiem.

1491 – Savonarola, mnich i polityk florencki, krytykuje korupcję kleru; w 1497 atakuje zbrodnie papieża Aleksandra VI i odrzuca ofertę kardynalskiego kapelusza; w 1498 zostaje spalony na stosie.

1517 – Luter ogłasza w Wittenberdze 95 tez – “iskrę, która zapaliła Europę”; późniejsze kazania i publikacje dobitnie potępiają papiestwo i doprowadzają do powstania i szerokiego rozpowszechnienia ruchu protestanckiego.

1521 – Sejm w Wormancji potępia Lutra jako heretyka; papież Leon X przyznaje Henrykowi VIII, królowi Anglii, tytuł “Obrońcy wiary”, za przeciwstawienie się Lutrowi.

1537 – Działalność Menno Simonsa, przywódcy ruchu Mennonitów; zabrania on składania przysiąg i zabijania; odrzuca niebiblijną terminologię.

1541 – Jan Kalwin, wygnany z Paryża, czyni Genewę centralnym punktem protestanckiej Europy.

1556 – Tomasz Cranmer, arcybiskup Canterbury, spalony na stosie za wystąpienie z Kościoła rzymskiego.

1559 – Papież Pius IV zachęca do eksterminacji Hugenotów francuskich (około 400 tys. protestantów, którzy przyjęli nauki Lutra).

1563 – Kościół Anglikański przyjmuje credo “trzydziestu dziewięciu artykułów” – mieszaninę protestanckich dogmatów i katolickiej liturgii.

1572 – Francuscy katolicy dokonują masakry 70 tys. Hugenotów w Paryżu, w dzień św. Bartłomieja (23 sierpnia); papież Grzegorz XIII celebruje na tę okazję mszę dziękczynną, ogłasza jubileusz i upamiętnia to wydarzenie nowym medalem i malowidłem w pobliżu kaplicy sykstyńskiej.

XVI w. – Szeroko rozprzestrzeniony ruch reformacyjny podejmuje wysiłki w celu odnowienia prawd biblijnych; doprowadza do powstania kościołów protestanckich i pierwszego poważnego cofnięcia papiestwa; przywódcami Reformacji są Luter, Zwingli, Kalwin i Knox; kończy się Średniowiecze i zmienia się sytuacja w Europie.

1648 – Pokój Westfalski kończy wojnę trzydziestoletnią i ustanawia granicę pomiędzy państwami protestanckimi i katolickimi.

1703-1791 – John Wesley wygłasza kazania do tłumów gromadzących się na polach i ulicach; porusza zagadnienie moralności.

1795 – Szerokie rozpowszechnienie poglądów antypapieskich, wywołane ruchami nacjonalizmu i oświecenia we Francji i Anglii.

1789-1799 – Rewolucja Francuska; otwarcie ery zagrożenia dla religii, a szczególnie dla pozycji papiestwa; Napoleon Bonaparte upokarza papieża Piusa VI, doprowadzając do jego śmierci we francuskim więzieniu w 1799 r.; jest to moment przełomowy, który oznacza drugie poważne cofnięcie papiestwa (zakończenie trzech i pół czasu z Dan 12:10-11).

1806 – Napoleon ogłasza koniec “Świętego Cesarstwa Rzymskiego”, które istniało od 800 r. n.e.

1799-1829 – Religijne przebudzenie w Europie i Ameryce daje nowy impuls do zainteresowania się Biblią i ujawnia konieczność oczyszczenia z błędów przeszłości; powstają nowe grupy religijne; towarzystwa biblijne zaczynąją szeroko rozpowszechniać Biblie, tanio i w tłumaczeniach na języki narodowe.

1829-1844 – “Ruch Millerowski” (wschodnie Stany Zjednoczone) pobudza szerokie zainteresowanie proroctwami biblijnymi dotyczącymi czasów ostatecznych; szczerość reform tego ruchu przygotowuje wierzących do odebrania dalszych błogosławieństw (rych ten rozpoczął się po zakończeniu 1290 dni z Dan 12:10-11).

1846 – Sojusz Ewangelicki (Londyn) – zaczątek ruchu ekumenicznego, konsoliduje wierzenia kościołów ewangelickich, podkreśla znaczenie doktryn fundamentalnych; dyskredytuje nie podporządkowujące się grupy religijne – “sekty” (zakończenie 2300 dni z Dan 8:13-14, kiedy to klasa “Świątnicy” miała zostać “oczyszczona”).

1854 – Ogłoszenie przez papieża Piusa IX dogmatu o niepokalanym poczęciu Marii Panny.

1859 – Karol Darwin w swym dziele O pochodzeniu gatunków popularyzuje teorię ewolucji; zrewolucjonizowanie myślenia i osłabienie wpływów religijnych.

1870 – Król Włoch Victor Emanuel pozbawia papiestwo wszelkich pozostałości doczesnej władzy w Rzymie i “Państwie Papieskim”; moment ten wyznacza trzecie cofnięcie papiestwa.

- Sobór Watykański ogłasza dogmat o nieomylności papieża w zakresie wiary i moralności.

Koniec XIX w. – “Wyższa Krytyka” – ruch naukowy, rozwijający się głównie w Niemczech, który poddaje Biblię literackiej i historycznej analizie; pomimo twierdzeń o zamiarze konstruktywnej identyfikacji źródeł i metod autorów biblijnych, doprowadza on do istotnego podważenia autorytetu i natchnienia Pisma Świętego.

1914 – Wybuch I Wojny Światowej; pogrzebanie nadziei na zbudowanie współczesnego społeczeństwa bez wojen; obalenie rządzących domów w Europie świadczy o upadku teorii o “boskim upoważnieniu królów (koniec “czasów pogan” z Łuk 21:24).

1929 – Traktat Lateranski; Włochy uznają międzynarodową suwerenność Stolicy Apostolskiej z papieżem jako doczesnym władcą Państwa Watykańskiego (44 hektary powierzchni); papiestwu wynagrodzono wcześniejszą utratę “Państwa Kościelnego”; doprowadziło to do ustanowienia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Watykanem a wszystkimi ważniejszymi rządami, z wyjątkiem USA i ZSRR.

1929-1930 – Papież Pius XI zawiera 18 konkordatów z władzami krajów europejskich, aby zapewnić duchową zwierzchność rzymskiego Kościoła nad katolikami w krajach ich zamieszkania oraz uwolnić się spod kontroli prawa świeckiego.

1948 – Powołanie Światowej Rady Kościołów (Amsterdam); kolejne konferencje odbyły się w: Evanston (1954), New Delhi (1961), Uppsala (1968), Nairobi (1975) i Vancouver (1983); społeczność ponad 250 kościołów protestanckich, anglikańskich i grekokatolickich z 90 krajów organizuje dyskusje na temat palących problemów współczesnego chrześcijaństwa; nadaje to ogromny impet ruchowi ekumenicznemu.

Połowa XX w. – Papiestwo osiąga prestiż światowy porównywalny ze średniowiecznym, poprzez rozwój więzów dyplomatycznych, publikację przyciągających powszechną uwagę encyklik oraz działalność w środkach masowego przekazu.

1962-1965 – Drugi Sobór Watykański (Rzym); barwne, szeroko rozreklamowane zgromadzenie biskupów katolickich z całego świata, zainicjowane przez papieża Jana XXIII; modernizuje zarząd Kościoła, praktyki i liturgię; w dramatyczny sposób zmienia swój poprzedni negatywny stosunek do ekumenizmu i kładzie podwaliny pod dialog z ugrupowaniami protestanckimi, zwanymi teraz “odłączonymi braćmi”.

1965 – Entuzjastyczne przyjęcie papieża Pawła VI na forum ONZ w Nowym Jorku; jego apel: “Nigdy więcej wojny, precz z wojną!” ugruntował obraz papieża jako głównego wyraziciela stanowiska chrześcijaństwa wobec spraw międzynarodowych.

1968 – Encyklika Pawła VI zabrania sztucznej kontroli urodzeń; wywołuje to ogólnoświatową wrzawę wśród katolików i otwiera dyskusję nad innymi spornymi kwestiami, w tym także nad nieomylnością papieża i celibatem księży; papieżowi Pawłowi VI nie udaje się uspokoić tej sytuacji w czasie swego pontyfikatu.

- Rozwój “kościołów elektronicznych”; początek ery masowego sprzedawania religii przez zręcznych kaznodziei telewizyjnych, którzy osiągają znaczne wpływy; działają na tym polu: Billy Graham, Jerry Falwell, Jim Bakker, Pat Robertson, Robert Schuller, Jimm Swaggart i Oral Roberts; do 1985 r. tuzin służb teleewangelizacyjnych osiągnęło roczne obroty budżetowe w wys. 100 mln dolarów każda.

1982 – Doktrynalne propozycje Światowej Rady Kościołów; kompromis w sprawie chrztu, eucharystii i służby stanowi ukoronowanie wieloletnich wysiłków w celu scharmonizowania nie dających się pogodzić poglądów; w razie jego przyjęcia byłoby to największe osiągnięcie w sprawie jedności od czasów przedreformacyjnych.

- historyczna podróż papieża Jana Pawła II do Anglii; proponuje on ponowne zjednoczenie Kościoła Anglikańskiego (65 mln) z Rzymskokatolickim (764 mln) pod przywództwem papieża; kościoły te rozdzieliły się w 1534 r.

1984 – Stany Zjednoczone ustanawiają formalne stosunki dyplomatyczne z Watykanem, pomimo sprzeciwu fundamentalistów.

Tymczasem w 395 r. dokonał się ostatecznie podział Cesarstwa na wschodnie i zachodnie, co utrudniało Kościołowi jednolitą organizację. Problemy dotyczyły podziału strefy wpływów nad wiernymi. Między nowo utworzonym patriarchatem Konstantynopola a Rzymem zrodził się spór o prymat. Rywalizacja o władzę w Konstantynopolu była umotywowana politycznie: cesarz dążył do umocnienia swego stanowiska w państwie i władzy nad Kościołem.

Pod koniec V w. Italia znalazła się pod władzą wodza wojsk germańskich, Odoakra, który podporządkowany był Konstantynopolowi. Ponieważ okazał on pewne dążenia emancypacyje, na polecenie Cesarza obalił go wódz Ostrogotów - Teodoryk, zajmując jego miejsce, i sam dość szybko uniezależnił się od bosforskiej stolicy.

Jednocześnie Justynian, ingerując bezpośrednio w wybór papieża, powołał na rzymskie biskupstwo ludzi bardzo nieudolnych. Jeden z nich – Sylweriusz, został zdetronizowany i zesłany, inny – Wigiliusz – był pod naciskiem cesarza ekskomunikowany przez sobór za niesubordynację.

Wieki VII i VIII to okres burzliwych wewnętrznych i zewnętrznych niepokojów Cesarstwa Wschodniego. Targane wieloma zagrożeniami coraz mniejszą uwagę zwracało na zachodni przyczółek - na patrimonium św. Piotra: Rzym i egzarchat Rawenny.

“Dictatus papae” w lakoniczny sposób stwierdza, że tylko papież dysponuje insygniami cesarskimi, że “wszyscy władcy powinni całować jego stopy”, że “papieżowi wolno detronizować cesarzy”, że “postanowienia jego nie mogą być przez nikogo zmieniane”, że “wolno mu zwalniać poddanych z przysięgi wierności złożonej niegodnemu władcy”.

Papież Kalikst II zawarł ugodę z Henrykiem V w Wormacji w 1122 r. Cesarz zgodził się na wyrzeczenie się inwestytury przez pierścień, rozumianej dotąd jako akt nominacji dostojnika kościelnego. Zatrzymał natomiast prawo nadawania wybranym przez duchowieństwo elektom przywiązanych do ich funkcji dóbr w charakterze lenna. Rozwiązanie to sprzyjało uniezależnieniu się kleru od lokalnej władzy świeckiej.

Jesienią 1095 roku na synodzie w Clermont papież Urban II w gorącym wystąpieniu wezwał obecnych do wyprawy zbrojnej, mającej wyzwolić Palestynę spod jarzma tureckiego. Apel Urbana rozpoczął trwający blisko dwa wieki okres nieustających walk o panowanie nad “ziemską ojczyzną Chrystusa”.

Koncepca “wojny świętej” narodziła się wcześniej, już w połowie XI wieku, w okresie reconquisty hiszpańskiej. Wyzwolono wtedy zajęte przez Arabów ziemie na półwyspie Iberyjskim.

Sytuacja w Palestynie rzeczywiście nie przedstawiała się korzystnie. W 1075 r. Jerozolimę zajęli nowo nawróceni na islam Turcy Seldżukowie. Z gorliwością neofitów zajęli się tępieniem wszelkich przejawów chrześcijaństwa w “ziemi świętej”.

Z upływem lat idea krucjat zmieniała się. Coraz częściej rycerze z Europy wyruszali na wyprawy w celu wzbogacenia się, a nie dla “obrony Grobu Pańskiego”. Jedna z krucjat nie dotarła nawet do Palestyny, poprzestając na grabieży i zniszczeniu Konstantynopola.

Wobec rosnącej konsolidacji muzułmanów sytuacja w Ziemi Świętej stawała się coraz trudniejsza. Wreszcie w 1291 r. padła Akka – ostatni przyczółek Królestwa Jerozolimskiego. Na wiele wieków zostały zerwane wszelkie kontakty chrześcijan z Palestyną.